📦کانتینر و Docker — زیرساخت مدرن توسعه و استقرار نرم‌افزار

1. مقدمه

کانتینر (Container) یک محیط مجازی سبک است که شامل کد، کتابخانه‌ها، پیکربندی‌ها و وابستگی‌ها برای اجرای نرم‌افزار می‌باشد. برخلاف ماشین‌های مجازی (VM)، کانتینرها سبک‌تر و سریع‌تر هستند.

Docker محبوب‌ترین پلتفرم برای ساخت، اجرا و مدیریت کانتینرهاست.

2. چرا از کانتینر و Docker استفاده می‌کنیم؟

✅ اجرای یکسان نرم‌افزار در محیط‌های مختلف (dev → test → prod)
✅ مصرف منابع پایین‌تر نسبت به VMها
✅ راه‌اندازی سریع و مقیاس‌پذیر
✅ قابل حمل بودن (portable)
✅ سازگاری با DevOps و CI/CD
✅ پشتیبانی عالی توسط Kubernetes

3. تفاوت Docker و Virtual Machine

4. معماری Docker

🧩 اجزای اصلی:

• Docker Engine: موتور اصلی اجرا (daemon)

• Docker CLI: ابزار خط فرمان برای ارتباط با داکر

• Docker Image: قالب آماده اجرای کانتینر

• Docker Container: نمونه‌ی در حال اجرای یک ایمیج

• Dockerfile: فایل توصیف نحوه ساخت ایمیج

• Docker Hub: مخزن مرکزی برای ذخیره و اشتراک ایمیج‌ها

5. دستورات پایه Docker

bash
CopyEdit
# بررسی نسخه داکر
docker --version

# دریافت یک ایمیج آماده
docker pull nginx

# اجرای کانتینر
docker run -d -p 8080:80 nginx

# مشاهده کانتینرها
docker ps

# توقف یک کانتینر
docker stop <container_id>

# حذف کانتینر یا ایمیج
docker rm <container_id>
docker rmi <image_id>

6. ساخت Dockerfile ساده

Dockerfile
CopyEdit
# Dockerfile
FROM python:3.10-slim
WORKDIR /app
COPY . .
RUN pip install -r requirements.txt
CMD ["python", "main.py"]

سپس:

bash
CopyEdit
docker build -t my-python-app .
docker run -d -p 5000:5000 my-python-app

7. Docker Compose برای اجرای چند کانتینر

yaml
CopyEdit
# docker-compose.yml
version: "3"
services:
  web:
    image: nginx
    ports:
      - "8080:80"
  app:
    build: .
    ports:
      - "5000:5000"
    depends_on:
      - db
  db:
    image: postgres
    environment:
      POSTGRES_PASSWORD: mypassword

اجرا با:

bash
CopyEdit
docker-compose up -d

8. حجم‌ها و شبکه‌ها در Docker

🔹 Volume برای ذخیره‌سازی دائمی داده‌ها
🔹 Network برای ارتباط بین کانتینرها

bash
CopyEdit
docker volume create mydata
docker network create mynet

9. کاربردهای Docker در دنیای واقعی

• توسعه میکروسرویس‌ها

• اجرای نرم‌افزار در محیط‌های توسعه مختلف

• ساخت CI/CD pipeline با Jenkins یا GitLab CI

• استقرار در Kubernetes

• اجرای اپ‌های مختلف در لپ‌تاپ بدون تداخل

10. ابزارها و منابع مرتبط

11. امنیت در Docker

• استفاده از تصاویر رسمی و معتبر

• محدود کردن دسترسی‌ها با User و Capabilities

• اسکن ایمیج‌ها با Docker scan یا Trivy

• استفاده از Secrets برای نگهداری اطلاعات حساس

12. جمع‌بندی

Docker و کانتینرها دنیای توسعه نرم‌افزار را دگرگون کردند. با ارائه محیطی استاندارد، سبک و مقیاس‌پذیر، امکان استقرار سریع و مطمئن را فراهم کرده‌اند. یادگیری Docker برای هر برنامه‌نویس و DevOps ضروری است.

📚 منابع یادگیری بیشتر

• مستند رسمی Docker

• Docker Playground - آموزش عملی آنلاین

• DockerHub

• دوره Udemy - Docker Mastery